هنر نورپردازی صحنه

نورپردازی صحنه هنر صنعت نور است که ازآن در تئاتر، حرکات موزون، اپرا و دیگر کارهای هنری استفاده می شود. انواع مختلفی از ابزارهای نورپردازی استیج به همین ترتیب استفاده می شود. علاوه بر نورپردازی پایه ، نورپردازی مدرن استیج نیز می تواند شامل جلوه های ویژه، مانند لیزر و دستگاههای تولید مه شود. افرادی که در زمینه ی نورپردازی استیج کار می کنند، معمولا تکنسین های نورپردازی نامیده می شوند.

تجهیزات مورد استفاده برای نورپردازی استیج (به عنوان مثال، کابل کشی، دیمرها(کاهنده ها)، وسایل نورپردازی، کنترلگرها) برای دیگر برنامه های کاربردی نورپردازی، از جمله رویدادهای مهم شرکتها،اجرای کنسرت ها، نمایشگاههای تجاری، پخش برنامه های تلویزیون ، تولید فیلم، استودیو عکاسی، و انواع دیگری از رویدادهای زنده نیز مورد استفاده قرارمیگیرند . پرسنلی که ملزم به نصب، استفاده و کنترل تجهیزات بوده باید به این کاربردهای حوزه های مختلف “نورپردازی صحنه” نیزورود پیداکنند.

 

تاریخچه

اولین شکل شناخته شده از نورپردازی استیج در طول تئاترهای اولیه یونانی (و بعد از آن تئاتر رومی) بود. آنها تئاتر خود را درمواجهه ی شرق به غرب برپا می کردندبه طوری که در بعد از ظهر بتوانند نمایشنامه هارااجراکنندو از تابش نور طبیعی خورشید به بازیگران بهره مند شوند بجز کسانی که در ارکستر نشسته اند. نور طبیعی همچنان برای زمانی استفاده می شود که خانه های تئاتر با دهانه های دایره ای بزرگ در بالای مکان برگزاری تئاتر ساخته می شد. تئاترهای انگلیسی مدرن اولیه بی سقف بودند، واین امکان را فراهم میکردند که ازنور طبیعی برای نورپردازی استیج استفاده شود. ازوقتی تئاتر ها به داخل فضاهای بسته نقل مکان کرد، نور مصنوعی به یک ضرورت تبدیل شد و همگام با پیشرفته ترشدن تئاتر و فن آوری ها توسعه یافته تر شد. در تاریخ نامشخصی، نورشمع معرفی شد که تحولاتی برای عرصه ی نورپردازی درتئاتر در سراسر اروپا به ارمغان آورد.

در حالی که الیور کرامول حاکم بر بریتانیابود، تمام مراحل تولید صحنه در سال ۱۶۴۲ متوقف شد و هیچ پیشرفتی درتئاتر انگلیسی ایجاد نشد. در طول این تنگنادر تئاتر، تحولات بزرگی در تئاتر در سرزمینهای اصلی اروپا ایجاد شد. چارلز دوم، که بعدها تبدیل به پادشاه چارلز دوم شد شاهد سبک تئاتر ایتالیایی ها بود وهنگامی که به قدرت رسید آنها را به انگلستان بازگرداند. خانه های نمایش جدید در انگلستان ساخته شده و اندازه بزرگ شان، نورپردازی استادانه تری را میطلبید.

پس از نوسازی تئاتر، مشخص شد که “منبع اصلی نور دربازسازی صحنه تئاتر چلچراغ است که ” به سمت جلو خانه و به خصوص برقسمت جلویی صحنه تئاتر متمرکزبود. تئاترهای انگلیسی در طول این زمان از شمع هایی برای نورپردازی استفاده میکردند که با فروبردن فیتیله در موم داغ بطورمکرر یک شمع استوانه ای را بوجودمی آوردند این شمع ها صرف نظرازآنچه روی صحنه اتفاق می افتد بارها و بارها بایدآراسته ومجددا روشن می شد تا یک شمع استوانه ای ساخته شود. زیرا گریس داغ برحضار و بازیگران می-چکاندند”. چلچراغ نیز جلوی دید برخی ادو نوع مختلف از باز سازی صحنه های تئاتر در انگلستان وجود دارد. بازسازی صحنه های تئاتر وابسته به کسب و کار و تئاتر های عاشقانه.

تئاتر های وابسته به کسب و کار بیشتر تمایل داشتند بااستفاده ازابزاروسایل اقتصادی در نورپردازی صحنه ها محافظه کارانه عمل کنند و در نتیجه در درجه اول از چلچراغ های شمع سوز استفاده می کردند. تئاتر عاشقانه توان استفاده از نوآوری های اقلیمی را در تولیدات خود داشت. صحنه تئاتر هایی مثل باغ کاونت و تئاتر دروری لین توسط یک لوستر بزرگ مرکزی روشن می شدند. تعداد متغیری از چلچراغ های صحنه های کوچکتر و سکنس شمعی اطراف دیوار های تئاتر؛درواقع چلچراغ ها و اسکوتر ها هستند.ز کاربران رامی گرفت.

عملکرد نورپردازی : نورپردازی صحنه دارای عملکرد های چند گانه است.

قابلیت دید انتخابی : توانایی مشاهده هرآنچه که بروی استیج اتفاق می افتد. هر طراحی نورپردازی دارای عملکرد بی اثر خواهد بود اگر بیننده نتواند شخصیت ها را ببیند ، مگر اینکه قصه صریحی در پس آن باشد. آشکار کردن(الهامات) تغییر ادراک اشکال روی صحنه به ویژه عناصر سه بعدی روی صحنه.

تمرکز: جلب کردن توجه حضار/مخاطبان به منطقه ای از استیج یا پرت کردن حواس شان از نقطه دیگری.

حالت(خلق وخو) : تنظیم کردن تن صحنه و تابش نور قرمز که جلوه ی متفاوت تری از نو نسبت به نور بنفش کمرنگ است.

مکان و زمان روز: ایجاد و یا تغییر موقعیت زمانی و مکانی. نور های آبی را می توانید برای تداعی شب استفاده کنید و در حالی که نور های نارنجی و قرمز طلوع و غروب خورشید را تداعی می کنند. استفاده از فیلتر های مکانیکی (گوبو) برای نشان دادن صحنه ی آسمان،ماه و غیره بکار می رود.

طرح

عناصر پروجکشن صحنه : از نورپردازی برای صحنه سازی استفاده می شود.

نمایشنامه(اسکریپت) : یک رویداد نورپردازی ممکن است عمل روی صحنه را به راه بیاندازد، به پیش ببرد یا متوقف کند.

ترکیب : از نورپردازی برای نشان دادن مناطق خاصی از استیج که طراح می خواهد تماشاگران ببینند استفاده می شود و برای رنگ دادن به یک تصویر هم می توان از آن ها استفاده کرد.

جلوه های نمایش های دی جی ها و یا دلقک ها با استفاده از چراغ های رنگی و لیزری : در کنسرت های پاپ و راک یا نمایش های دی جی ها و دلقک ها می توان از جلوه های بصری استفاده کرد.

طراحی نورپردازی نوعی هنر است در نتیجه هیچ روش و سبک مشخص و خاصی را نمی توان سبک درست محض تلقی کرد. یک جنبش مدرن بر این عقیده است که طراحی نورپردازی به ایجاد محیطی که در آن عمل مورد نظر صورت گیرد کمک می کند در حالی که به حمایت از سبک نمایشنامه می پردازد.“حالت” قابل بحث است در حالی که محیط ضروری است.

جلوه ها: درکنسرتهای پاپ و راک ویا نمایشهای دی جی ها از نورهای رنگی و لیزری می توان بعنوان جلوه های بصری استفاده کرد طراحی نورپردازی شکلی از هنرست و ازین رو نمی توان راه و روش خاصی را بعنوان راه درست آن مشخص کرد.حرکات مدرنی نیز وجود دارند که نشان می دهند طراحی نورپردازی به خلق محیط مد نظر کمک می نماید محیطی که درآن قرار است درحالیکه سبک قطعه حفظ می شود؛ حرکات و اتفاقات مورد نظررخ دهد.”حالت”جای بحث دارد اما محیط ضروریست .

کیفیت در نورپردازی

شدت درلومن، (یک لومن در هر متر مربع) لوکس و روشنایی شمع در فاصله یک فوتی اندازه گیری می شود.شدت درلومینر(یک وسیله در نورپردازی و یا فیکسچر است) به تعداد فاکتورهایی ازجمله قدرت لامپ، فاصله تا ناحیه مورد نظربرای روشنایی و یا لیزر افکنی و یا زاویه ی میدان فیکسچر ،رنگ و یا جسمی که باید نورپردازی شود و یا کنتراست نسبی به سایر نواحی مد نظر برای نورپردازی بستگی دارد.دمای رنگ در درجه کلوین اندازه گیری می شود. رنگ نور واضح با رنگ لامپ آن و رنگ هرنوع ژلی که در مسیر دید قرار دارد، سطح قدرت آن و رنگ جسمی که آن را روشن می سازد مشخص می شود.رنگ یک لامپ تنگستان نوعا با قرار دادن یک یا چند ژل(فیلترهایی) در مسیر دید آن کنترل می شود.در ساده ترین حالت،یک ژل مجزا در داخل مسیر دید آن قرار می گیرد تا نوری با همان رنگ تولید شود؛ بعنوان مثال از ژل آبیرنگ برای ایجاد رنگ آبی استفاده می-شود.رنگهای سفارشی با آمیختن رنگهای کاهشی CMYبا قرار دادن ترکیبات سیان مگنتا و فیلترهای زرد در مسیر دید فیکسچر لامپ بدست می آید. ممکن ست فیلترهای تعبیه شده چگالی / تراکم متغیری داشته باشند همراه با درصد انتقال متغیر مطابق با تراکم که بطور کاهشی رنگهارا در هم می آمیزد. این کارسبب بوجودآمدن رنگهای سفارشی می شود بگونه ای که شبیه جوهرچاپگر جت بوده و مقدار متغیری از سیان مگنتا و جوهر های زرد رنگ را با یکدیگر مخلوط می کند. گاهی تولید کنندگان فیلتررنگ سبز و یا کهربایی اضافی در نظر میگیرند تا محدوده ی رنگهای سیستمهای مخلوط کننده ی رنگهای کاهشی را افزایش دهند. قدرت لامپ بررنگ لامپهای تنگستان هم تاثیر می گذارد.

همانطور که قدرت لامپ کاهش می یابد رشته های لامپ تنگستان در حباب نیز در مقابسه با نور تقریبا سفیدی که نشانه ی قدرت کامل لامپ است، نوری با درصد رنگ نارنجی بیشتر تولید می کنند، این پدیده به رانش کهربا یا تغییر کهربامعروف است.بنابراین یک وسیله ی هزار واتی با ۵۰درصد توان نور مایل به نارنجی بیشتری در مقابسه با یک لامپ ۵۰۰واتی با قدرت و عملکرد کامل تولید می کند. فیکسچرهای ال ای دی ازطریق آمیختن رنگهای اضافی با رنگ آبی و سبز و قرمزو دربرخی موارد کهربایی؛ رنگ ال ای دی با شدت متفاوت تولید می کنند این نوع از ترکیب رنگها اغلب با لامپهای سیکلوراما یا نورهای مرزی استفاده می شود.

جهت به شکل، کیفیت و یکنواختی بازدهی لامپ اشاره دارد. الگوی نوری که یک وسیله تولید می کند بطور گسترده ای با سه عامل تعیین می شود؛ اولین فاکتور ویژگی های لامپ بازتابنده، تجمع عدسی هاست. موقعیت های متفاوت نصب لامپ (محوری،پایه پایین و پایه بالا)، اشکال و اندازه های مختلف بازتابنده ها و ماهیت عدسی های مورد استفاده همگی بر الگوی نور تاثیرگذارند.دومین عامل ویژگیهای تاثیرگذاری نحوه ی متمرکزشدن لامپ بر الگوی آن می باشد. در نور افکن(پروژکتور) بازتابنده بیضوی(ERS) یانور افکن نمایه/نیمرخ دوپرتو نور ناشی ازلامپ وجود دارد. وقتی مخروط هردو در فاصله ی پرتابی(فاصله تااستیج)با یکدیگر تداخل پیدا کنند (لامپ لبه های تیز و سخت مشخص دارد) وقتی دو مخروط درآن فاصله بایکدیگر تداخل پیدا نکنند بسته به نوع پرتو(مستقیم یابازتابی)که خارج ازسایرین قرار دارد، لبه ها ملایم و کرکی هستند و این الگو ممکن است باریک و ملایم یا پهن وملایم باشد. درآخرممکن است برای ای آر اس ها و وسایل مشابه ازیک الگوی گوبو یا تجزیه استفاده شود. این مورد نوعا”یک صفحه ی باریک فلزیست که یک شکل داخل آن برش زده شده است و داخل وسیله ای نزدیک حفره ی باریک آن تعبیه می شود. گوبو ها و یا قالبها در اشکال متعدد موجود هستند اما اغلب برگ ها، امواج،ستاره ها و یامواردی ازین قبیل را شامل می شوند.

کانون تمرکز – موقعیت – آویختن

کانون تمرکز اصطلاحی است که معمولا برای توصیف مکانی بکار می رود که (لامپ) به آن هدایت می شود. در کانون نهایی کانون، پرتو باید همسطح سربازیگر قرار بگیرد وقتی درمرکز منطقه ی کانونی ایستاده ست جاییکه وسیله ی مورد نظرقرار داده شده است. موقعیت به مکان وسیله درسیستم پرواز تئاتر و یا لوله های دائمی درجلوی خانه تئاتر اشاره دارد.آویختن به عمل قرار دادن وسیله در مکان تعیین شده اطلاق می شود.علاوه براینها وسایل خاص مدرنی بطور خودکار راه اندازی شده اند که به حرکات موتوری هربدنه ی فیکسچر و یا حرکات آینه ی موجود در جلوی عدسی از دورترین نقطه خارجی آن اشاره دارد.

این فیکسچر ها و نقطه های سنتی تر دنباله ی آن به خصوصیات نسبی نور، حرکت و جهت می افزایند. فیکسچرهای اتوماتیک در دسته ی اسکنر/آینه های متحرک و یا هد های گردان قرار می گیرند.اسکنر ها بدنه ای دارند که لامپ،صفحات مدار،مبدل وجلوه هایی همچون (رنگ، گوبو،ورنگین کمان )درخود دارد.یک آینه بکمک موتورهای کج کننده وجورکننده؛ متصل و کج شده و سبب حرکت پرتوهای نور می شود.فیکسچرهای هد گردان دارای جلوه هایی هستند و داخل این هد، یک لامپ درکنار مبدل و سایر وسایل الکتریکی در مبنا و یا بالاست های خارجی قرار دارد، که هر دو مزایا یا معایبی دارند اسکنرها نوعا سریعتر و کم هزینه تر از هد های گردان هستند اما محدوده ی کمتری از حرکات دارند.

فیکسچر

هدهای گردان دارای محدوده ی گسترده تری از حرکات ونیز حرکات داخلی طبیعی تر هستند اما ویژگیهای بالاهمیشه ثابت نیستند واغلب تفاوتهایی دراین ویژگیها وجود دارد که درجهت دستیابی به اهداف نورپردازی مورد استفاده قرار می گیرند. شاید استلی مک کندلز اولین کسی بود که کیفیتهای قابل کنترل نور های مورد استفاده در تئاتر راتعریف کرد. در روشی درخصوص نورپردازی صحنه ،مک کندلز درمورد رنگ،توزیع،شدت و حرکت بعنوان کیفیتهایی صحبت می کند که می توانند تحت کنترل طراح قرار بگیرند تا به نمای احساسی بصری و تمیک مطلوب برای صحنه دست پیداکنیم.روش مک کندلز که در کتابش بیان شده امروزه بطور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است. این روش نورپردازی یک شیئ برروی صحنه ازسه زاویه –دور نور-۴۵درجه به راست وچپ ویکبار در ۹۰درجه- عمود بر جلوی جسم راشامل می شود. فرمول جایگزین توسط جودی بریگز ارائه شد، که آنها را متغیر نورمی نامد: زاویه، رنگ، شدت، فاصله، بافت، کیفیت لبه، اندازه و شکل.

متخصصان نورپردازی

طراح نور (LD) یک طراح نورپردازیست که با انواع مختلفی از ابزارهای نورپردازی و طرز استفاده از آنها آشنا است. با مشورت با کارگردان، DSM (معاون مدیر صحنه) و طراح منظره های خوشایندو زیبا، و پس از مشاهده تمرینات، LD یک برنامه برای ابزار و ادوات ونیز یک طرح نور ایجاد کرده و همچنین به DSM اطلاع رسانی می کند که هر نشانهLX (نورپردازی) درکجاطراحی شده است تادرمتن نمایشنامه لحاظ شود، DSM دردفتررسم خود آن رایادداشت می کند. این برنامه در واقع فهرستی ازتمام ابزارهای نورپردازی ازجمله ژل رنگی،گوبو،چرخهای/قرقره های رنگی ، barndoor ، وسایر متعلقات مربوطه ی مورد نیاز است. نقشه/طرح نور نوعاً یک طرح تئاتری /نمایشی است که عملکرد درآن رخ می دهد.این مورد نوعا” تمرکز و نقطه کانونی تقریبی نورپردازی وجهت هارا مشخص می کند.یعنی شماره مرجع،متعلقات و شماره کانال سیستم دیمر ویا کنسول کنترل نورپردازی. یک طراح نورپردازی باید کلیه لوازم مورد نیازرا که توسط کارگردان و یا طراح ارشد مشخص می شود، فراهم کند.

تجربه ی کاری/عملی برای شناختن نوع استفاده ی موثرازوسایل نورپردازی مختلف و رنگها در خلق یک طرح الزامیست. بسیاری ازطراحان شغل و حرفه ی خود را بعنوان تکنیسین نورپردازی آغاز می کنند.اغلب اوقات این امر با دوره های آموزشی در کالجهای حرفه ای ویا دانشگاه دنبال می شود که درسهای حوزه ی نمایش را ارائه می دهند. اشتغال به شغل های بسیاری درسالن ها و تولیدات گسترده ترمستلزم داشتن مدرک فنی و یا دانشگاهی درزمینه ی نورپردازی تئاتر/نمایشی و یا حداقل مدرک لیسانس هستند.

تجهیزات نورپردازی

چهارمنبع مورد استفاده در موزه یcorps ایالات متحده در زمینه ی طراحی نورپردازی وسیله ی نورپردازی (که فانوس یا لومینر نیز نامیده می شود)، وسیله ایست که بعنوان بخشی از جلوه های نورپردازیست که طراح نورپرداز به منسه ی ظهور می رساند ونورپردازی کنترل شده تولید می کند.اصطلاح ابزار نورپردازی به نور ترجیح داده می شود تا ازایجاد ابهام و پیچیدگی بین نورو منابع نور جلوگیری بعمل آید.ابزارهای متعددی وجوددارند که مکررا” در تئاتر مورد استفاده قرار می گیرند. هر چند که از چند نظربا یکدیگرتفاوت دارند اما همگی دارای ۴مولفه ی اصلی به یک شکل و یا سایر اشکال هستند. جعبه / خانه (box/housing) یک محفظه ی پلاستیکی یا فلزی برای نصب کل ابزارها در محل و جلوگیری از افتادن لامپ و یا پرتو دهی درجهات نامطلوب است.

ادامه مطلب را در قسمت دوم مقاله دنبال کنید.

مقالات دیگر ما >